🕉️ श्री खंडोबा 🔱

१. श्री खंडोबा यांचे स्वरूप आणि वैशिष्ट्ये

राखाडी रंगाचा घोड्यावर बसलेला योद्धा: रक्षण करणारा आणि पराक्रमी योद्धा.
हातात तलवार आणि दंड: दुष्टांवर विजय मिळवणारा.
सहजादा (फेटा) आणि कवच: क्षत्रिय योद्ध्याचे प्रतीक.
समवेत बाणाई आणि म्हाळसा देवी: शक्ती आणि भक्तीचे स्वरूप.
नंदी आणि कुत्रा: भक्ती आणि विश्वासाचे प्रतीक.

२. श्री खंडोबाची जन्मकथा आणि महत्त्व

२.१ मल्लारी मार्तंडची कथा

मणी आणि मल्ल या दोन राक्षसांनी अत्याचार सुरु केले.
देवतांनी भगवान शिवाची प्रार्थना केली.
भगवान शिव "मल्हारी मार्तंड" या योद्धा रूपात प्रकट झाले.
खंडोबाने मणी आणि मल्ल यांचा वध केला आणि भक्तांचे रक्षण केले.

२.२ श्री खंडोबाची भक्त आणि उपासना

खंडोबा हे शेतकरी, गुरेपालक आणि लढवय्यांचे दैवत आहे.
त्यांची उपासना "यळगूर घालणे", भंडारा उधळणे आणि भजने कीर्तनाने केली जाते.
खंडोबा हे न्यायदेवता मानले जातात, त्यामुळे नवा व्यवसाय, नव्या वाहनांची पूजा खंडोबाच्या मंदिरात केली जाते.

३. श्री खंडोबाची उपासना पद्धती

३.१ भंडारा आणि यळगूर

श्री खंडोबाच्या भक्तांनी हळदीचा भंडारा अर्पण करणे हा मोठा विधी मानला जातो.
"यळगूर" म्हणजे गर्जना करणे, जयघोष करणे – भक्त मोठ्याने "यळकोट यळकोट जय मल्हार" असा जयघोष करतात.

३.२ खंडोबाची व्रत-वैकल्ये

शुक्रवार हा खंडोबाचा प्रमुख वार मानला जातो.
चंपाषष्ठी हा खंडोबाचा सर्वात मोठा सण आहे, जो मार्गशीर्ष शुद्ध षष्ठीला साजरा केला जातो.

४. श्री खंडोबाची मंदिरे आणि प्रमुख तीर्थक्षेत्रे

जेजुरी खंडोबा मंदिर: पुणे
पल खंडोबा मंदिर: बीड
खेलवाडी खंडोबा मंदिर: कोल्हापूर
मंगळवेढा खंडोबा मंदिर: सोलापूर
महालक्ष्मी खंडोबा मंदिर: कर्नाटक

५. खंडोबा भक्तीतील प्रमुख संत आणि भक्त

चोखामेळा: दलित भक्तांनीही खंडोबाची उपासना केली.
जनाई-मलाई: त्यांनी खंडोबावर अनेक अभंग रचले.
रामदासस्वामी: शिवभक्ती आणि खंडोबा भक्तीचा प्रचार.
लोककथा व लोकगीते: लोकसंस्कृतीमध्ये खंडोबाची गाणी प्रसिद्ध आहेत.

६. खंडोबा उपासनेचे फायदे आणि महत्त्व

शत्रूंवर विजय मिळवण्यासाठी खंडोबाची उपासना केली जाते.
शारीरिक आणि मानसिक बल मिळवण्यासाठी भक्त खंडोबाला स्मरतात.
नवीन व्यवसाय किंवा प्रवास सुरू करण्यापूर्वी खंडोबाची पूजा केली जाते.
न्याय मिळावा म्हणून खंडोबाला नवस केले जातात.

७. प्रसिद्ध श्री खंडोबा मंत्र आणि स्तोत्रे

"यळकोट यळकोट जय मल्हार": विजयाचा आणि भक्तीचा जयघोष.
"खंडेराया नमः": नित्य स्मरणासाठी जपला जातो.
"जय मल्हारी, जय केदारराजा": खंडोबाच्या शक्तीचे स्मरण.

८. निष्कर्ष

श्री खंडोबा हे पराक्रम, भक्ती आणि न्यायाचे प्रतीक आहेत. त्यांची उपासना महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेशात मोठ्या भक्तिभावाने केली जाते. जेजुरी हे खंडोबाचे प्रमुख मंदिर असून, चंपाषष्ठी हा त्यांचा सर्वात मोठा उत्सव आहे.

"यळकोट यळकोट जय मल्हार! 🚩"