🚩 रामेश्वरम ज्योतिर्लिंग संपूर्ण माहिती 🚩

---

रामेश्वरम ज्योतिर्लिंग हे भारतातील १२ प्रमुख ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आहे. या स्थळाला अत्यंत महत्त्वाचे तीर्थस्थान मानले जाते आणि याचा उल्लेख रामायण, महाभारत तसेच पुराणांमध्ये देखील आढळतो.

---

१. रामेश्वरम ज्योतिर्लिंगाची कथा (इतिहास)

---

🔸 रामायणानुसार कथा

• भगवान श्रीरामाने सीता माता आणि लक्ष्मणासोबत लंकेच्या दिशेने प्रयाण करत असताना येथेच समुद्रावर सेतू बांधला.
• लंकेत असलेल्या रावणाचा वध केल्यानंतर श्रीरामाने ब्रह्महत्येच्या दोष निवारणासाठी भगवान शंकराची स्थापना केली.
• भगवान रामाने हनुमानाला कैलास पर्वतावरून शिवलिंग आणण्यास पाठवले.
• पण हनुमान येईपर्यंत देवी सीतेने वाळूचे शिवलिंग बनवले आणि रामाने त्याची पूजा केली.
• हनुमान आल्यावर त्यांनी आणलेल्या शिवलिंगाचीही स्थापना केली, जे ‘हनुमत लिंग’ म्हणून ओळखले जाते.
• त्यामुळे येथे दोन शिवलिंग आहेत – रामलिंगम् आणि विश्वलिंगम् (हनुमानाने आणलेले).

🔸 स्कंद पुराणातील संदर्भ

• रामेश्वरमला "वाराणसीचे दक्षिण स्वरूप" असे मानले जाते.
• येथे स्नान व शिवपूजा केल्याने मनुष्याला पापमुक्ती आणि मोक्ष प्राप्त होतो.

---

२. रामेश्वरम ज्योतिर्लिंगाचे महत्त्व

---

• ब्रह्महत्येच्या दोष निवारणासाठी रामाने येथे पूजा केली, त्यामुळे हे स्थान अत्यंत पवित्र मानले जाते.
• गंगेचे स्नान जितके पुण्यदायी मानले जाते, त्याचप्रमाणे रामेश्वरमच्या तीर्थकुंडात स्नान करणे पवित्र मानले जाते.
• काशी यात्रेचे पूर्ण फळ रामेश्वरम यात्रा केल्याने मिळते, असे मानले जाते.
• हे मंदिर हिंदू धर्माच्या चार धामांपैकी एक आहे (बद्रीनाथ, द्वारका, पुरी, रामेश्वरम).

---

३. रामेश्वरम ज्योतिर्लिंगाचे वैशिष्ट्ये

---

• मंदिराची रचना – द्रविडीय शैलीतील भव्य मंदिर, १२१२ भव्य खांब असलेला भुलभुलैय्यासारखा मार्गिका (Corridor).
• पवित्र तीर्थकुंडे – येथे २२ तीर्थकुंडे आहेत, जिथे स्नान केल्याने पापक्षालन होते.
• रामसेतू अवशेष – श्रीरामाने बांधलेल्या सेतूचे काही अवशेष धनुषकोडी येथे पाहायला मिळतात.
• दक्षिण काशी – रामेश्वरमला ‘दक्षिण काशी’ मानले जाते आणि येथे श्राद्ध व तर्पण विधी केल्याने पितरांना मुक्ती मिळते.

---

४. रामेश्वरम ज्योतिर्लिंगाची उपासना आणि यात्रा

---

🌿 प्रमुख पूजेचे स्वरूप:

• येथे शिवलिंगावर गंगाजल अर्पण करण्याची परंपरा आहे.
• शिव अभिषेक, रुद्राभिषेक, महामृत्युंजय जप इत्यादी विधी येथे पार पडतात.
• महाशिवरात्रीला येथे विशेष पूजन आणि उत्सव साजरा केला जातो.

🌿 रामेश्वरम यात्रेचे नियम:

• सर्वप्रथम २२ तीर्थकुंडांमध्ये स्नान करावे.
• नंतर रामनाथस्वामी ज्योतिर्लिंगाचे दर्शन घ्यावे.
• गंगाजल अर्पण करून पिंडदान व श्राद्ध विधी करावा.

---

५. रामेश्वरम मंदिराची वेळ आणि प्रमुख उत्सव

---

⏳ दर्शन वेळ:

• सकाळी: ५:०० AM – १:०० PM
• संध्याकाळी: ३:०० PM – ९:०० PM

🎉 प्रमुख उत्सव:

• महाशिवरात्री – मोठ्या उत्साहात साजरी केली जाते.
• आराधना उत्सव – १० दिवस चालणारा हा विशेष उत्सव असतो.
• राम नवमी – श्रीरामाच्या जन्मदिनानिमित्त विशेष पूजा आणि सोहळे होतात.

---

६. रामेश्वरम ज्योतिर्लिंग पर्यटक आणि भक्तांसाठी मार्गदर्शन

---

🚆 कसे पोहोचावे?

• हवाई मार्ग: मदुराई विमानतळ (१७० कि.मी.)
• रेल्वे मार्ग: रामेश्वरम रेल्वे स्टेशन
• रस्ता मार्ग: तामिळनाडूतील मोठ्या शहरांपासून बस व टॅक्सी उपलब्ध

📍 रामेश्वरमच्या जवळील स्थळे:

• धनुषकोडी – रामसेतूच्या अवशेषांचे दर्शन
• पंचमुखी हनुमान मंदिर
• सीता थीर्थम् आणि लक्ष्मण थीर्थम्
• गंधमाधन पर्वत – येथे श्रीरामाचे पदचिन्ह आहेत

---

🔱 निष्कर्ष

---

रामेश्वरम ज्योतिर्लिंग हे केवळ शिवभक्तांसाठीच नव्हे, तर संपूर्ण हिंदू धर्मीयांसाठी अत्यंत पवित्र तीर्थक्षेत्र आहे. या स्थळी स्नान, पूजन आणि दर्शन केल्याने मोक्षप्राप्ती होते असे मानले जाते. संपूर्ण भारतातून येथे लाखो भक्त दर्शनासाठी येतात आणि याचा उल्लेख अनेक ग्रंथांमध्ये आढळतो. 🚩🙏