🕉️ श्री शिवशंभू बहुउद्देशीय संस्था 🔱

✅ पूर्ण नाव: श्रीमंत बाजीराव बल्लाळ भट
✅ जन्म: 18 ऑगस्ट 1700, सासवड (महाराष्ट्र)
✅ वडील: बालाजी विश्वनाथ (प्रथम पेशवा)
✅ पत्नी: काशीबाई, मस्तानी
✅ पद: दुसरे पेशवे (1720-1740)
✅ पराक्रम: 41 युद्धे लढले आणि सर्व जिंकले (अपराजित योद्धा)
✅ महत्त्वाचे विजय: दिल्ली, मालवा, गुजरात, बुंदेलखंड, भोपाळ
✅ विशेष योगदान: मराठा साम्राज्य उत्तर भारतात विस्तारित केले
✅ मृत्यू: 28 एप्रिल 1740, रावेरखेडी (मध्य प्रदेश)

श्रीमंत बाजीराव पेशवा (१७००-१७४०) हे मराठा साम्राज्याचे एक महान सेनापती आणि प्रशासक होते. त्यांनी केवळ मराठा साम्राज्याचा विस्तार केला असे नाही, तर हिंदू धर्म, संस्कृती आणि स्वातंत्र्याचे रक्षण करण्यासाठी अनेक महत्त्वाचे कार्य केले. त्यांच्या नेतृत्वाखाली मराठा साम्राज्य भारतातील सर्वात शक्तिशाली साम्राज्यांपैकी एक बनले. या लेखात बाजीराव पेशव्यांनी हिंदूंसाठी केलेले महत्त्वाचे कार्य आणि ते नसते तर काय झाले असते यावर चर्चा करू.

बाजीराव पेशव्यांनी हिंदूंसाठी केलेले महत्त्वाचे कार्य

1. हिंदू धर्माचे रक्षण

बाजीराव पेशव्यांनी हिंदू धर्माचे रक्षण करण्यासाठी अनेक लढाया लढल्या. त्यांनी मुगल साम्राज्याच्या विस्तारवादी धोरणांना आळा घातला.
त्यांनी हिंदू मंदिरांचे पुनरुज्जीवन केले आणि त्यांचे संरक्षण केले. विशेषतः काशी, प्रयाग आणि मथुरा येथील मंदिरांचे रक्षण केले.

2. मराठा साम्राज्याचा विस्तार

बाजीराव पेशव्यांनी मराठा साम्राज्याचा विस्तार करून ते भारताच्या उत्तरेकडे पसरवले. त्यांनी दिल्ली, मालवा, गुजरात आणि बुंदेलखंड येथे मराठा सत्ता स्थापन केली.
त्यांनी मुगल साम्राज्याच्या कमकुवत होत चाललेल्या सत्तेला आव्हान दिले आणि हिंदूंच्या स्वातंत्र्यासाठी लढा दिला.

3. धार्मिक सहिष्णुतेचे संरक्षण

बाजीराव पेशव्यांनी धार्मिक सहिष्णुतेचे संरक्षण केले. त्यांनी हिंदू आणि मुस्लिम समुदायांमध्ये सामंजस्य निर्माण करण्याचा प्रयत्न केला.
त्यांनी मुस्लिम शासकांशी युद्ध केले, पण सामान्य मुस्लिम जनतेवर अत्याचार केले नाहीत.

4. प्रशासकीय सुधारणा

बाजीराव पेशव्यांनी प्रशासकीय सुधारणा करून हिंदूंच्या हिताचे कार्य केले. त्यांनी करव्यवस्था सुधारली आणि शेतकऱ्यांना सहाय्य केले.
त्यांनी हिंदूंच्या शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक संस्थांना प्रोत्साहन दिले.

5. युद्धकौशल्य आणि नेतृत्व

बाजीराव पेशव्यांनी अनेक युद्धांमध्ये विजय मिळवून हिंदूंचे स्वाभिमान वाढवले. त्यांच्या युद्धकौशल्यामुळे मराठा सैन्य अजिंक्य ठरले.
त्यांनी पानिपतच्या तिसऱ्या लढाईपूर्वी मराठा साम्राज्याची स्थापना केली, ज्यामुळे हिंदूंचे स्वातंत्र्य सुरक्षित राहिले.

बाजीराव पेशवे नसते तर काय झाले असते?

1. हिंदू धर्माचा पाडाव

बाजीराव पेशवे नसते तर मुगल साम्राज्य हिंदू धर्मावर अधिक प्रभाव टाकले असते. हिंदू मंदिरे आणि संस्कृतीचा नाश झाला असता.
हिंदूंचे धार्मिक स्वातंत्र्य संपुष्टात आले असते आणि त्यांना धर्मांतर करण्यास भाग पाडले गेले असते.

2. मराठा साम्राज्याचा अभाव

बाजीराव पेशव्यांनी मराठा साम्राज्याचा विस्तार केला नसता तर मराठा सत्ता महाराष्ट्रापुरती मर्यादित राहिली असती.
मराठा साम्राज्याच्या अभावात भारतातील इतर हिंदू राज्ये मुगल साम्राज्याच्या ताब्यात गेली असती.

3. धार्मिक सहिष्णुतेचा अभाव

बाजीराव पेशव्यांनी धार्मिक सहिष्णुतेचे संरक्षण केले नसते तर हिंदू आणि मुस्लिम समुदायांमध्ये तणाव वाढला असता.
धार्मिक संघर्ष आणि अत्याचार वाढले असते.

4. प्रशासकीय अराजकता

बाजीराव पेशव्यांनी प्रशासकीय सुधारणा केल्या नसत्या तर हिंदूंचे आर्थिक आणि सामाजिक हित बुडाले असते.
शेतकऱ्यांना अन्यायकारक करव्यवस्थेचा सामना करावा लागला असता.

5. युद्धात पराभव

बाजीराव पेशव्यांच्या नेतृत्वाखाली मराठा सैन्याने अनेक युद्धांमध्ये विजय मिळवला. त्यांच्या अभावात मराठा सैन्य पराभूत झाले असते.
मुगल साम्राज्याचा विस्तार झाला असता आणि हिंदूंचे स्वातंत्र्य संपुष्टात आले असते.

निष्कर्ष

श्रीमंत बाजीराव पेशवा यांनी हिंदू धर्म, संस्कृती आणि स्वातंत्र्याचे रक्षण करण्यासाठी अनेक महत्त्वाचे कार्य केले. त्यांच्या नेतृत्वाखाली मराठा साम्राज्य भारतातील सर्वात शक्तिशाली साम्राज्यांपैकी एक बनले. बाजीराव पेशवे नसते तर हिंदूंचे धार्मिक, सामाजिक आणि आर्थिक हित बुडाले असते आणि भारताचा इतिहास वेगळा झाला असता. त्यांचे योगदान हिंदूंसाठी अमूल्य आहे आणि ते भारतीय इतिहासात अमर आहेत.